Kral Oidipus

OYUN İNCELEME VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ (KLASİK)

OYUN : SOPHOKLES / KRAL OİDİPUS

PS : Oedipus Yunanca Oidipous, "şişik ayaklı" anlamına gelmektedir.

ZAMAN : Bir gün doğumu ile gün batımı arasında geçer.

UZAM : Thepai Şehri

MEKAN :Oidipus’un Sarayı’nın Önü

KİŞİLER :

·         Oidipus : Oyunun ana karakteridir ve ahlak hatası(hamartia) kibridir. Bilmece çözemekte ustadır. Ayakları daha bebekken delinmiştir(anagnorisis). Oyunun sonunda İokaste’nin elbisesinin iğnesiyle gözlerini kör edecektir.

“ Teiresias : Peki öyleyse… Sen bilmeden , sana en yakın bir insanla, en çirkin bir şekilde yaşıyorsun,rezaletin ne noktaya geldiğinin de farkında değilsin.

Oidipus : Böyle pervasızca hala konuşabileceğini mi sanıyorsun ?

Teiresias : Gerçeğin bir kudreti varsa, evet.

Oidipus : Var, ama senin için değil; ruhu da , kulakları da gözleri kapalı bir kör için değil…“

Rahip : Zeus’un yardımcısıdır, yaşlıdır, halk ona saygı duymaktadır.

·         Kreon : Oidipus’un dayısıdır. Oidipus ölünce Thebai’ye o kral olacaktır. Oidipus’a göre daha olumlu bir karakterdir. Haksız yere sürgün edilmiştir ama daha sonra geri dönmüştür.

·         Koro (Thebai’li İhtiyarlar) : Oyun boyunca dua ederler, Oidipus’ Teiresias’a yönlendirirler, yaşananları anlatırlar ve ağıt yakarlar.

·         Teiresias : Çok ihtiyar, gözleri kör bir adamdır. Kendi felaketini ve Oidipus’un felaketini başta açığa vurmak istemez. Fakat sonra kehaneti anlatır.

·         İokaste : Oidipus’un annesi ve eşidir. O da oyunda kehaneti öğrenmek ister. Oyunun sonlarına doğru kendini öldürür. Çünkü bir zamanlar kehanet yüzünden oğlunun ölümünü istemiştir. Ölen eşine benzediği için Oidipus ile evlenmiştir.

·         Korinthos’lu Haberci : Laios’un kölesinin tanınmasında yardımcı olan yaşlı bir çobandır.Kehanetin çözülmesinde yardımcı olur.

·         Laios’un Kölesi : Yaşlı bir çobandır ve ve olay gecesinin tek tanığıdır. Kehanetin çözülmesinde yardımcı olur.

·         Haberci : Korinthos’tan Polübos’un(Oidipus’un babası sandığı kişinin) öldüğü haberini getirir. Zamanında Polübos’a Oidipus’u veren bir ihtiyardır. Kehanetin çözülmesinde yardımcı olur.

ÇATIŞMA

1.      İnsanın İnsanla Çatışması : Oidipus’un Kreonla ve Oidipus’un Teiresias ile kehanet hakkında tartışmalarıdır.

2.      İnsanın Kendiyle Çatışması : Oyunun başında kibirli davranışlarının cezasını kendi elleri ile vererek, kendisiyle çelişir ve çatışır Oidipus.

3.      İnsanın soyut varlıklarla Çatışması : Oidipus tanrıların onu cezalandırması yerine kendisi kendisini cezalandırarak kendisini tanrılardan da üstün tutmuştur.

“Oidipus : …Ama gözlerimi kör eden başka eller değil, kendi ellerim.”

 Soylu biri olmasının sonucudur bu yaptığı. Ki tanrıların katında ne acı vardır ne gözyaşı. İnsanı tanrılardan ayıran ve üstün kılan özelliği erdemidir.

AKSİYON : Bir kehanetin var olması ve bunun peşinden sürüklenme.

o   İç Aksiyon : Kendi hayatını gözden geçirerek ve ayağındaki izleri de düşünerek kehanete inanmak zorunda kalması.

o   Dış Aksiyon : Bilmece şeklinde konuşan Teiresias’ın dilinden kehaneti öğrenmeye çalışması.

DRAMA : Dram

DRAMATİK OLAY : Oidipus’un ülkedeki veba salgınının nedenini öğrenmek istemesi ve bunun sonucunda gelişen olaylar.

KONU : Babasını öldürüp, annesiyle evlenip, ondan çocuklar dünyaya getiren ve bunu kendisini ölümden kurtaran bir çobandan öğrenen kralın trajik hikayesi.

ÖYKÜ : Tanrıların Laios ailesinde işlenmiş eski bir suçu cezalandırmak için kurdukları tuzak, rastlantıların da rol aldığı bir oyuna dönüşür. Babasını öldüreceği, annesiyle evleneceği kehanetinden kaçmak için ülkesini terk eden Oidipus, sonradan geldiği Thebai kentinin kralı olmuş, öldürülmüş olan eski kralın dul karısıyla evlenmiştir. Yıllar sonra Oidipus kenti kırıp geçiren veba salgınının nedenini araştırıken kehanetle karşılaşır ve kendi geçmişinin izini sürmek zorunda kalır. Thebai kentine gelirken yolda çarpışıp öldürdüğü kişinin kentin eski kralı ve kendi babası olduğunu, bilmeden annesiyle evlendiğini, çocuklarının kardeşleri olduğunu öğrenir. Oidipus’un ülkesinden kaçarak yazgısını yenmek için giriştiği kehaneti bozma oyunu geri tepmiş, kaçtığı suç onu gittiği yerde bulmuştur. Bir karar verir. Kendine en ağır cezayı gözlerini kör ederek uygulayacaktır.(İroni sanatını etkin şekilde kullanma ve pathos) Bu karar onun, yanılmaz ve yenilmez güçlü kral rolüyle yüzleşmiş, yanılgısını anlamış olduğunu gösterir. Oidipus’un kararı tanrıların Laios ailesini cezalandırmak için kurduğu tuzağı da bir anlamda bozguna uğratmıştır. Çünkü, kralın kendi iradesiyle kendine biçtiği bu ağır ceza, tanrıların hileli güç gösterisine karşı insan erdeminin zaferidir. Uygarlık, bireyin ahlaki sorumluluğu yolunda bir aşama daha kaydetmiştir.

OLAY DİZİSİ :

1.      Thebai kentinde bir veba salgını ortaya çıkar.

2.      Laios’un katilini bulmak için Teiresias çağrılır.

3.      Oidipus, Tiresias’ı doldurduğunu ve ülkeyi ele geçirmek istediğini düşünüp Kreon’u dürgüne yollar.

4.      Oidipus olayı anlatması için tek tanık olan çobanı sarayına çağırtır.

5.      Gelen haberci Oidipus’un babasının Polübos olmadığını ve Oidipus’u ayağındaki izlerle(anagnorisis) ormanda bulduğunu söyler.

6.      Gerçek çoban saraya gelir ve gerçekleri anlatır.

7.      Oidipus İokaste’yi öldürmeye giderken onu ölmüş bulur.

8.      Tam bu sahnede, İokaste’nin elbisesinin iğneleriyle gözlerini kör eder.

9.      Kreon gelir ve Oidipus ondan çocuklarına iyi bakmasını, asıl kendisini bu şehirden sürgün etmesini ve İokaste’nin ölüsünü uygun bir yere gömmesini ister.

TEMA : Kaderden kaçılmaz.

SÜNDÜZ ADİLAK

KASIM / 2016